DİSA olarak Ekim 2010’dayayınladığımız Dil Yarası kitabının ardından kamuoyunda ve akademik çevrelerdeki tartışmaları beslemek ve farkındalık yaratmak amacıyla Kasım 2010’da Önce Anadili başlıklı Kürtçe-Türkçe çift dilli ve altı broşürden oluşan bir broşür serisi yayımlamaya başladık. Bu broşürlerde, farklı ülkelerin dil politikaları ve uygulanmakta olan çokdilli eğitim modelleri ile azınlık dillerinin yeniden canlandırılması ve eğitimde anadilinin kullanılmasına yönelik öğretmen yetiştirmenin önemine değinilirken aynı zamanda çokdillilik ile ilgili eğitimsel, psikolojik ve siyasi açılardan sıklıkla sorulan önemli sorulara bilimsel cevaplar verilmektedir.
Öğrencilerin dil açısından farklı özellik ve ihtiyaçlarının belirlenmesi ve buna göre ne tür eğitim uygulamalarının nitelikli cevap oluşturabileceğinin araştırılması için 2011 yılı içinde iki farklı çalıştay düzenledik. Ayrıca çeşitli ülkelerde anadili temelli çokdilli eğitim modellerinin geliştirilmesi ve uygulanması süreçlerinde devlet organları ve yerel halklarla birlikte çalışmış ve UNICEF’in konu ile ilgili yayımladığı birçok raporda imzası olan Prof. Dr. Susan Malone, Prof. Dr. Carol Benson ve Dr. Najmalddin Araz Abdulla ile birlikte eğitimde anadilinin kullanılmasına yönelik derinlemesine tartışmalar yürüttük.
Tüm bu çalıştaylar dizisinin somut birer ürünü olarak iki rapor yayınladık. Toplumsal Cinsiyet, Eğitim ve Anadili başlıklı analiz raporu toplumsal cinsiyet ve anadili ilişkisi bağlamında yeni bir bakış açısı sunmaktadır. Ayrıca, Türkiye’de Kürt öğrencilerin farklı özellik ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek dört eğitim modelinin ele alındığı Anadili Temelli Çokdilli ve Çokdiyalektli Dinamik Eğitim raporunu hazırladık. 21 Şubat Dünya Anadili Günü kapsamında düzenlediğimiz tanıtım toplantısında bu model önerilerini tartışmaya açtık. Gelen katkı ve eleştiriler ışığında Türkiye için model önerileri sunduğumuz bu rapora son şekli verildi.
6 Ekim 2012 tarihinde Diyarbakır’da yaptığımız Önce Anadili: Eğitimde Anadili ve Çokdillilik toplantımızda bu çalışmamızı kamuoyuna sunduk. Toplantıda Vahap Coşkun DİSA’nın anadili çalışmalarını sunarken Önce Anadili analiz raporlarının yazarı Şerif Derince ise Anadili Temelli Çokdilli ve Çokdiyalektli Dinamik Eğitim başlıklı raporu sundu. Çalışmada anadili temelli çokdilli eğitim meselesi eleştirel bir yaklaşımla ele alınmakta, Kürt çocuklarının sosyal, dilsel, eğitimsel ve siyasal özellikleri ile ailelerinin talepleri göz önünde bulundurularak Kürt öğrencilerin eğitimlerinde kullanılmak üzere somut öneriler ortaya konmaktadır. Buradan hareketle, Türkiye eğitim sisteminde uygulamaya yönelik olarak, her biri dillerarası sosyal ve psikodilsel ilişkiler ile Kürtçe’nin ağız ve lehçe farklılıklarını göz önünde bulunduran dört anadili temelli çokdilli eğitim modeli önermekteyiz. Bu çalışmada, aynı zamanda toplumsal cinsiyet, sınıf, inanç ve tutumlara referansla Kürt öğrencilerin sosyodilsel heterojen profilleri de tartışılmaktadır. Ayrıca bu çalışma, okur-yazarlık kavramını eleştirel bir şekilde yeniden değerlendiren, eleştirel/dönüştürücü bireyler ve toplumların yetişmesini amaçlayan çokdilli yeni bir eğitim anlayışını savunmaktadır.
Bu çalışma 4 model önermektedir:
Model 1, yalnızca Kürtçe bilen veya daha çok Kürtçe bilen öğrenciler; Model 2, doğuştan itibaren Kürtçe ve Türkçe öğrenmiş, her iki dili de bilen öğrenciler; Model 3 ve 4 ise, çeşitli nedenlerle birinci veya baskın dili Türkçe olmuş öğrenciler düşünülerek hazırlanmıştır.
Çalışmalarımızın ürünlerini sunduğumuz ilk oturumun ardından Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda yer alan siyasi partilerin milletvekillerini davet ettiğimiz ikinci bir oturum düzenledik. Bu oturuma AKP adına katılan Galip Ensarioğlu son 5 yılda Kürtlerin anadilinde eğitim konusundaki taleplerinin ortaklaştığını, bunun Türkiye kamuoyuna çok iyi anlatılması gerektiğini, anadilinde eğitimin demokratik ve insani bir hak olduğunu, Kürtlerin de bunu talep ettiğini belirtti. Kendisi de dahil Kürtler’in anadili taleplerini hiçbir şekilde pazarlık meselesi yapmayacağını ve anadili taleplerinden hiçbir şekilde vazgeçmeyeceklerini ekledi. İstanbul’da olan Rum ve Ermeni okullarının bu dillerde eğitim verdiğini, bunların dışında İngilizce ve Fransızca eğitim veren okulların da bulunduğunu ve sadece mesele Kürtlere gelince, ‘siz azınlık değilsiniz’ denildiğini belirtti. Kürtler azınlık değilseler de kendilerine azınlık haklarının dahi tanınmadığını söyledi. Eğer Kürtler çoğunluksa, eşit yurttaşsa eşitlik hukukun uygulanması gerektiğini de belirtti.
Öte yandan oturuma BDP adına katılan Altan Tan ise anadilinde eğitim sorununun bilimsel bilgi eksikliğinden kaynaklanmadığını, siyasal bir mesele olduğunu belirtti. Anayasa Uzlaşma Komisyonunda yer alan diğer partilerden milletvekillerinin de esasında anadilinde eğitimin zaruri olduğuna inandıklarını ancak bu düşüncelerini parti politikalarına yansıtamadıklarını belirtti. Ortadoğu’daki dengelerin değiştiği, yeni anayasa tartışmalarının devam ettiği böylesi bir dönemde anadilinde eğitim taleplerinin yerine getirilmesinin ertelenemeyeceğini, Türkiye’nin böyle bir ertelemeye imkân tanıyacak zamanının olmadığını belirtti.
CHP adına davet edilmiş olan Atilla Kart ise katılmayı planladığı bu toplantıya Genel Merkez’den yapılan görevlendirme sebebiyle katılmasının mümkün olmadığını ve bu nedenle üzüntülerini ifade eden bir mesaj gönderdi.
Eğitimde Anadili ve Çokdillilik üzerine yayınladığımız çalışmalar ile 6 Ekim’de Diyarbakır’da gerçekleştirdiğimiz bu toplantıyı kapsayan Önce Anadili programımızın Türkiye’de çokdilli ve çok kültürlü bir gelecek tahayyül edebilmek üzere yürütülen bilimsel tartışmalarda yeni perspektiflerin önünü açacağını ve anadili temelli eğitim talepleri olan tüm halkların dil mücadelelerine olumlu bir katkı sağlayacağını umuyoruz.
Basında Önce Anadili:
Tarhan Erdem’in “Diyarbakır’da Tartışılanlar” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Nazan Özcan’ın “Dil yarası, yürek ağrısı” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Çiçek Tahaoğlu’nun “Ensarioğlu ve Tan Anadilde Eğitimi Konuştu” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Çiçek Tahaoğlu’nun “Diller Birbirinin Rakibi Değil, Destekleyicisidir” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Çiçek Tahaoğlu’nun “Kız Çocuklarının Eğitimi içn Önce Anadili” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Veysi Polat’ın “Anadile 4 Farklı Model Önerisi” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Sezin Öney’in “Yalan Dünya” başlıklı yazısı için tıklayınız.
Özgür Gündem’de yayınlanan “Anadilinde Eğitim için Vakit Kalmadı” başlıklı yazı için tıklayınız.